РАЗВІТАЛЬНЫЯ АЎТОГРАФЫ МАКСІМА ГАРЭЦКАГА
Праз гэтую публікацыю чытачы ўпершыню пазнаёмяцца з дванаццаццю невядомымі аўтографамі-лістамі Максіма Гарэцкага, напісанымі ім з няволі ў лістападзе – снежні 1937 г. Мы (аўтар гэтых радкоў і Галіна Максімаўна Гарэцкая) назвалі іх развітальнымі, таму што яны – апошняе з напісанага рукою пісьменніка (калі не лічьшь раней надрукаванай Радзімам Гарэцкім запіскі з вяземскай турмы).
Невялічкія запіскі-лісты адрасаваныя жонцы – Леаніле Чарняўскай. Згадаем, што Максім Гарэцкі быў арыштаваны Кіраўскім раённым аддзелам УНКУС СССР Смаленскай вобласці 4 лістапада 1937 г. і на час следства змешчаны ў падвал будынка названай установы. У гэтым халодным падвале пісьменнік знаходзіўся 48 сутак, да 21 снежня 1937 г., калі яго этапам перавялі ў вяземскую турму УНКУС Смаленскай вобласці, дзе праз 51 дзень ён быў расстраляны.
Запіскі Максіма Гарэцкага напісаны пераважна на адваротных баках жончыных лістоў, якія перадаваліся разам з яе пасылкамі (№№ 1 — 3, 5, 8, 11 і, магчыма, 6). Пяць запісак (№№ 4, 7, 9, 10, 12) занатаваны на асобных лістках. Усе 12 аўтографаў напісаны па-руску, простым алоўкам.
Запіскі-лісты Максіма Гарэцкага вельмі кароткія, сціслыя. Шмат якія словы скарочаныя. Гэта – зварот да аднадумцаў, у першую чаргу да жонкі, а таксама да дзяцей – Галіны і Леаніда (Максім Гарэцкі часта звяртаецца да ўсіх разам). Сустракаюцца і тэксты, сэнс якіх зразумелы, відаць, толькі блізкім. Чэкісты, якія ахоўвалі пісьменніка, ні пра што не здагадваліся, бо гаворка ў запісках, якімі абменьваліся жонка і яе арыштаваны муж, ішла выключна пра побытавыя справы. Гэтак уяўлялася чэкістам.
Даты напісання некаторых запісак Максіма Гарэцкага, дзе ім не пазначаны дні месяца, вызначаны Леанілай Чарняўскай (яны ўзятыя ў дужкі). Першая запіска напісана ў дзень арышту – 4 лістапада, апошняя – 13 снежня 1937 г.
1.
[4 лістапада 1937г.]
Пришлите кружку или чашку, деревянную ложку, немного сахару, листка два писчей бумаги. Целую.
Максим
2.
Все получил. Спасибо. Чувствую себя хорошо. Хлеба дают достаточно, посылать не надо. И беспокоиться не надо. М. Оторвал кусочек по неосторожности я. 5/ХІ.
3.
[8 лістапада 1937г.]
Все получил. Здоров. Не скучайте.
МГ.
4.
13/XI37.
Получил всё: 4 булки, масло, молоко, яблоки, сахар, рубашку [.]
Отсылаю: 2 рубашки, 1 кальсоны и 1 пару носков, мисочку, брюки,
Принесите мне: соли, чесноку головку, карандаш, тетрадку, книги – “Историческ. комментарий” и латинскую грамматику (новую). Я здоров. А вы? Будьте обыкновенны.
Максим
5.
[17 лістапада 1937 г.]
Получил всё. Здоров. Мне ничего не надо. Если что надо будет, я напишу. М. Горецкий [подпіс]
6.
[? лістапада 1937 г.]
Горецкая
Получил все [.]
7.
Л. У. Горецкой
22/XI37.
Получил всё.
Отсылаю: 1 пару белья и 1 пару носков, бутылку и книгу “Историч. комментарий ” и 1 наволочку [.]
Принесите книгу: “Курс русск. литер. языка” и чесноку.
Здоров.
8.
[27 лістапада 1937г.]
Получил всё. Присылайте мне только белье, чеснок и книжки, а иногда, если позволяют средства, кусочек сала. Больше ничего не надо. Здоров.
Горецкий.
9.
Горецкой
1/ХII. Получил все. Зачем присылаете так много булок? Отсылаю: 1 пару носков, полотенце, носовой платок, 2 рубашки, 1 кальсоны. Пришлите русскую грамм.[атику] Богородицкого. Доверенность на деньги приготовлю. Буду просить свидание. Сдали ли школьные книги? Словарь задержите, т. к. библиотекарша не имела 10руб. за с[ельско]-х.[хозяйственный] словарь. Здоров. Все ли вы здоровы ?
10.
Горецкой
4/ХІІ37. Получил всё.
Отсылаю: книгу Курс русск. языка и доверенность. Очень рад выздоровлению. Я просил свидание с семьёй. Как вы все здоровы, Галя и Лёня? Я здоров.
М. Г.
11.
[8 снежня 1937 г.]
Получил все.
Здоров.
Отсылаю 2 руб.[ашки], 1 кальс.[оны], 1 пару носков. И наволочку.
М.
12.
Горецкой.
13/ХІІ Получил всё. Отсылаю 2 полотенца, 3 рубашки и простыню. Принесите книгу: “Грамматика” Богородицкого и поэмы Пушкина.
Здоров.
М.
Прадмова і публікацыя Мікалая Ількевіча,
г. Смаленск.